Toen onze jongste dochter een paar dagen oud was, moest ze plotseling naar het ziekenhuis om onderzocht en behandeld te worden. Het was een zorgelijke en zeer stressvolle situatie. Mijn vrouw en ik mochten in het ziekenhuis slapen, terwijl onze oudste dochter gelukkig door mijn schoonouders kon worden opgevangen. Tussen de bezoekjes aan onze dochter en updates van de dokters door, vonden we troost bij elkaar en moesten we vooral heel lang wachten. Tijdens deze onzekere en frustrerende uren, dreigen je gedachten al snel van het ergste uit te gaan en komen allerlei doemscenario’s voorbij. In die periode vond ik troost en rust in de onmiskenbare kwaliteit en schoonheid van een geweldig boek: The Path to Power, van Robert Caro – het eerste boek van zijn serie The Years of Lyndon Johnson. Caro’s meeslepende verhalen en prachtig geconstrueerde volzinnen vormden een wolk die me tijdelijk uit de klemmende realiteit optilde.
Alles kwam gelukkig goed met onze dochter! Het boek heeft mij geholpen om de uren door te komen en ik was Caro zeer dankbaar voor de troostende afleiding. De kracht van een goed boek vind ik ongelooflijk. Ik houd van lezen om dat het zo veel tegelijk kan doen en zijn. Het kan je transporteren naar een andere wereld en je vermaken. Het kan je wijzer maken, vormen en shockeren. Het kan je ontroeren, verbazen en amuseren. Caro vindt dat ook non-fictie een goed verhaal moet vertellen. (Caro: “You’ve got to have the facts, and you’ve got to get them right, but you can’t forget that you’re telling a story.”) Robert Caro is mijn favoriete schrijver en graag wil ik laten zien waarom hij zo legendarisch is.
Newspaperman
Robert Allan Caro, geboren in New York in 1935, begon als journalist voor de krant Newsday. Na een tijd krantenartikelen te hebben geschreven, merkte Caro dat hij onderwerpen liever grondiger wilde onderzoeken, zonder de tijdsdruk die een krant met zich meebrengt. Hij verschoof naar de onderzoeksjournalistiek, en zijn baas gaf hem een advies dat Caro goed onthield: “Turn every goddamn page!” Een lang artikel voor Newsday over de, in zijn ogen, onnodige en schadelijke plannen voor een brug in New York (tussen Rye en Oyster Bay) bleek een voorbode voor het onderwerp dat hem zeven jaar zou bezighouden: Robert Moses.
Caro begon te werken aan een boek over Moses. Een man die zonder ooit ‘democratisch gekozen’ te zijn immens veel macht had in New York. Urban planner Moses bouwde talloze parken, bruggen en flatgebouwen in New York en vormde de stad tussen de jaren ’30 en eind jaren ’60 als geen ander. Ondertussen ontwikkelde Moses zich van geniale idealist tot een gehaaide, meedogenloze machtswellusteling. Hij verwoestte wijken, dreef arme boeren van hun land om wegen te bouwen en manipuleerde en chanteerde iedereen om zich heen om zijn zin te krijgen. Caro onderzocht, interviewde en schreef maar door, terwijl deadline na deadline verstreek. Dit patroon, dat hij nooit van zich afschudde en dat bijdraagt aan zijn reputatie als één van de meest grondige schrijvers in non-fictie, kenmerkt de werkwijze van Caro.
The Power Broker
In samenwerking met de eigenwijze redacteur Robert Gottlieb (o.a. van The New Yorker en uitgeverij Simon & Schuster) groeide het boek door, maar raakte het geld van Caro op. Zijn vrouw Ina, die hem al heel zijn werkende leven helpt als onderzoeker, steunde hem door dik en dun en verkocht zelfs hun huis (achter zijn rug, omdat ze wist hij niet akkoord zou gaan) om voor extra geld te zorgen. Het uiteindelijke manuscript van The Power Broker was ruim 1900 pagina’s lang. Gottlieb gaf Caro de opdracht om het boek terug te brengen naar 1280 pagina’s – het maximum voor de uitgeverij om in één boek te laten binden. Met pijn in zijn hart schrapte Caro ongeveer een derde van het boek en eindelijk leverde hij zijn mammoetmanuscript in.
Moses zelf, die toen nog leefde, wilde aanvankelijk niet meewerken aan het boek. Toen hij merkte dat Caro het boek ook zonder zijn medewerking wel ging schrijven, draaide hij bij en liet hij zich urenlang interviewen. Toen Caro echter kritische vragen ging stellen, was Moses er snel klaar mee. The Power Broker kwam uit in 1974 en werd meteen van alle kanten bejubeld. Robert Caro won zijn eerste Pulitzer Prize en de naam van Robert Moses wordt sindsdien in één adem genoemd met het onthullende boek over hem, dat nog steeds goed blijft verkopen en een journalistieke klassieker is. De reden waarom het boek zo goed werkt, is dat Caro een meeslepend verhaal vertelt. Elke zijtak die Caro uitgebreid beschrijft, draagt bij aan de ader van het boek en geeft een diepere lading aan de acties van Moses en de gevolgen van zijn keiharde keuzes.
Lyndon B. Johnson
“Power reveals”, aldus Caro. De manier waarop macht wordt verkregen en vervolgens wordt ingezet, intrigeert hem. Zo raakte hij in de ban van oud-president Lyndon B. Johnson. De man die van het Huis van Afgevaardigden naar de Senaat ging, daar alles naar zijn hand zette, vicepresident werd en daarna door de schokkende moord op John F. Kennedy plotseling president was, wist als geen ander hoe en waar hij macht kon vinden. Door het succes van The Power Broker kreeg Caro opeens alle tijd om ongestoord te schrijven. En dat deed hij! Op zijn kenmerkende manier beet hij zich vast in ‘LBJ’ (die in 1973 was overleden); niet alleen in zijn leven, maar in dat van ongeveer iedereen om de boomlange Texaan heen.
Caro dook in de familiegeschiedenis en begon ook te interviewen in Johnson City in Hill Country Texas, waar de oud-president opgroeide. Terwijl hij daar was en mensen sprak, kreeg hij het gevoel dat hij niet doordrong tot de kern van de wortels van LBJ en zijn (voor)ouders. Hij besloot met zijn vrouw te overleggen over een radicale stap: tijdelijk verhuizen naar Hill Country in Texas. De reactie van zijn vrouw, die hield van Frankrijk: “Can’t you write about Napoleon?”
De Caro’s woonden uiteindelijk drie jaar in Hill Country, Texas om de omgeving en familiegeschiedenis van Lyndon Johnson beter te begrijpen. De zet had het gewenste effect. De bewoners begonnen hem te vertrouwen en werden steeds opener in hun verhalen.
“A goddamn animal”
Toen Caro Sam Houston interviewde, de broer van LBJ, was die aanvankelijk alleen maar positief over de jeugd van de broers Johnson. Omdat hij het gevoel had dat hij niet het echte verhaal kreeg te horen, bedacht Caro een plan. Hij ging met Sam naar het ouderlijk huis van de Johnsons en zette Sam op zijn exacte oude plek neer. (Het huis is in de oude staat bewaard gebleven.) Caro stelde hem dezelfde vragen nogmaals en vroeg Sam om geen detail weg te laten. Plotseling begon Sam eerlijk te vertellen over hun jeugd en over heftige ruzies tussen jonge Lyndon en hun vader. Lyndon Johnson was op jonge leeftijd ook al ongeduldig en ambitieus. Hij wilde altijd sneller, meer, verder en was altijd op zoek naar manieren om zijn doelen te bereiken en meer invloed te krijgen.
Twee letters die Caro geregeld bovenaan zijn notitieblok schrijft tijdens bepaalde interviews, zijn SU. Ze staan voor shut up, zodat hij niet in de verleiding komt om stiltes op te vullen. Caro werkte zeven jaar aan het eerste deel van zijn serie over Johnson en interviewde ruwweg duizend mensen. Het plan was toen nog om een drieluik van te maken. Ook The Path to Power – met 960 pagina’s weer een joekel – had een grote impact toen het uitkwam en viel in de prijzen. Op YouTube staat een opmerkelijk filmpje van Richard Nixon (de opvolger van LBJ) die het over het boek heeft, kort na verschijning, in 1982. Tussen het opnamen door (maar met een draaiende camera), vraagt hij aan interviewer (en oud-adviseur) Pat Buchanan of hij het boek heeft gelezen. “It makes him look like a goddamn animal.” Na een korte pauze voegt hij lachend toe: “Of course he was.” LINK (vanaf 0:50)
Zijpaden
Een prachtig voorbeeld van Caro’s stijl en kracht, is de rol die Coke Stevenson krijgt in deel 2 van de serie, Means of Ascent (1990). De karakteristieke Stevenson is Johnson’s tegenstander in de Senaatsverkiezingen van 1948. (‘The Stolen Election’, die Johnson met 87 stemmen won nadat er opeens 200 extra stemmen ‘gevonden’ werden. Meer informatie hierover: Box 13 scandal.) Stevenson krijgt in Caro’s boek een soort minibiografie, die op zichzelf leest als een apart boekje. Deze context brengt zoveel extra spanning, menselijkheid en intrige in de verkiezingsstrijd, dat je als lezer meeleeft met elke nieuwe ontwikkeling. Lees bijvoorbeeld al de openingsparagrafen van dat hoofdstuk (The Story of Coke Stevenson):
Vaak vind ik het als lezer frustrerend om midden in een boek opeens in iets compleet nieuws te moeten investeren. Je leert al snel dat je bij Caro niet hoeft te twijfelen hierover. Het loont altijd de moeite om vol mee te gaan in zijn reis, inclusief alle kleurrijke zijpaden. Een quote van redacteur Gottlieb: “What’s most remarkable about Bob Caro is the depth, the obsessiveness, the accuracy of his research. The totalness of it. He simply never stops. He simply finds out more than anybody else finds out about anything.”
Master of the Senate
Caro won zijn tweede Pulitzer Prize (voor Biography or Autobiography) voor het derde deel van zijn serie over Lyndon Johnson, Master of the Senate (2002). Hij wist inmiddels dat een drieluik niet voldoende zou zijn om de lading te dekken. Het boek is bijna 1200 bladzijdes lang, en werkelijk fenomenaal. Caro laat vakkundig zien hoe de Senaat (niet) functioneerde voordat Johnson in ’48 tot senator werd gekozen. Johnson gooide stap voor stap alle gevestigde regels om, en creëerde een Senaat die draaide als een gedisciplineerde machine, met hem als spil. Hij transformeerde de rol van majority leader en werd een alleswetende dirigent, die niet alleen bepaalde welke wetsvoorstellen werden behandeld, maar ook het tempo en de volgorde waarin dit gebeurde.
In 2012 kwam het vierde deel uit, The Passage of Power, waarin Caro in een zinderend stuk de dag van de moord op Kennedy beschrijft, vanuit het oogpunt van Lyndon Johnson. Voor de liefhebber: hieronder een passage uit dit deel. (Youngblood is de secret service agent die Johnson beschermt, Lady Bird zijn vrouw, die ook in de auto zit – achter die van JFK.)
Het is onvoorstelbaar hoe de kwaliteit van de serie op hetzelfde briljante niveau blijft. In dit deel laat Caro ook zien hoe LBJ na de dood van Kennedy het roer zelfverzekerd overnam, en onmiddellijk stappen nam om wetsvoorstellen op het gebied van civil rights door het congres te krijgen. Johnson, die met zijn zuidelijke wortels altijd in de conservatieve hoek van de Democraten stond, toont zijn ware aard (“power reveals”), zet al zijn dwingende onderhandelingstactieken in en slaagt! Hij zorgt voor een mijlpaal in de rechten van zwarte Amerikanen met de Civil Rights Act in 1964 en in 1965 de Voting Rights Act. Vietnam zou de erfenis van LBJ een paar jaar later ernstig aantasten, maar deze mijlpalen zullen altijd van historisch belang blijven.
Turn Every Page
Ook The Passage of Power kreeg een lading prijzen, en sindsdien wordt er reikhalzend uitgekeken naar het afsluitende, vijfde deel van The Years of Lyndon Johnson. Door corona stelde hij een reis naar Vietnam uit, maar Caro, die einde deze maand 88 wordt, blijft stug doorschrijven. Vorig jaar kwam er een prachtige documentaire uit, Turn Every Page, over Robert Caro en zijn redacteur Robert Gottlieb, gemaakt door de dochter van Gottlieb. De film bevat ontroerende en fascinerende beelden van de twee oude heren aan het werk. (Bekijk hier de trailer.) Ik vind het een geweldige inkijk in het proces en de werkroutine van Caro. Wandelend door zijn New York, steevast in pak, fragiel maar onverstoorbaar en bovendien een zeer sympathieke man.
In juni 2023 overleed Gottlieb helaas, op 92-jarige leeftijd. Via een bondige mededeling liet de woordvoerder van Caro weten dat het werk doorgaat: “Mr. Caro is continuing his work on Volume 5 with limited interruption.” Samen met vele anderen hoop ik natuurlijk dat het Caro lukt om zijn monumentale reeks af te sluiten. Desondanks zullen zijn boeken ook zonder het vijfde deel hun legendarische status behouden. Het was alleen al een genot om, tijdens het schrijven van dit stuk, bepaalde stukken te herlezen. Het laatste deel van The Power Broker – een boek dat ik als een stokoude dure whiskey bewaard had – ben ik momenteel aan het lezen. Ik geniet er enorm van en zal Caro altijd dankbaar zijn voor zijn werk. Denkend aan zijn boeken, is het gevoel dat ik had toen ik ze las bijna tastbaar. Of het nu tijdens een moeilijk moment was, zoals in het ziekenhuis met onze dochter, of compleet ontspannen met een wijntje in de Portugese zon; Robert Caro tilde me op en nam me mee in zijn meeslepende wereld van politiek, geschiedenis, macht en menselijkheid.
________
Links
- Website Robert Caro: https://www.robertcaro.org/
- Review Turn Every Page: https://www.nytimes.com/2022/12/29/movies/turn-every-page-review.html
- Kort interview met Caro (n.a.v. zijn relatief korte boek Working, over zijn werkproces: https://www.youtube.com/watch?v=kVW-jEZJoeI
(Foto Caro, zwart/wit: © Phil Penman)
Interessant; en goed geschreven!